Skip to main content
Inloggen Van Dale Online

Van Dale

  • Inloggen Van Dale Online
  • Producten
  • Onderwijs
  • Zakelijk
  • Taaltrainingen
    • Werkwoordspelling
    • Correct Nederlands
    • Helder zakelijk schrijven
    • Zakelijke correspondentie
    • Masterclass Nederlands
    • Maatwerk / In-company
    • Testimonials
  • Gratis woordenboek
    • Gratis Rijmwoordenboek
  • Klantenservice

Hoe ontstaan nieuwe spreekwoorden?

23-06-2018 04-01-2019 -
Leren - Weten - Werken - Ontspannen - Ton den Boon

Over onze spreekwoordenschat bestaat de opinion chic dat deze niet of nauwelijks meer wordt vernieuwd. Spreekwoorden hebben het imago eeuwenoude wijsheden te zijn – en eeuwenoude wijsheden kunnen nu eenmaal niet nieuw zijn. Eeuwenoude wijsheden kunnen echter in onbruik raken en uit de omgangstaal verdwijnen om na verloop van tijd ook uit het spreekwoordenboek te worden geschrapt. Als de spreekwoordenschat zou verouderen zonder dat er aanwas van nieuwe spreekwoorden is, is het eigenlijk een wonder dat we nog steeds spreekwoorden gebruiken.

Dat spreekwoorden soms verouderen en verdwijnen, is te lezen in het net verschenen Van Dale Spreekwoordenboek. Daarin vind je echter ook dat spreekwoorden lang niet alleen maar eeuwenoude wijsheden zijn. Een nu ingeburgerd spreekwoord als elk nadeel heeft zijn voordeel, dat we te danken hebben aan voetballer Johan Cruijff (1947-2016), bewijst zowel dat spreekwoorden niet eeuwenoud hoeven te zijn als dat de spreekwoordenschat nog wel degelijk aangevuld wordt. Een ander voorbeeld van een relatief nieuw spreekwoord is vakmanschap is meesterschap, dat in 1959 als pay-off van de reclame voor het biermerk Grolsch werd geïntroduceerd en jarenlang te lezen en te horen is geweest, waardoor het langzamerhand de status van spreekwoord heeft gekregen en – na het verdwijnen van de reclame – als zodanig in gebruik is gebleven.

Nieuwe spreekwoorden ontstaan soms als variant op bestaande spreekwoorden. Een archaïsch woord wordt bijvoorbeeld vervangen of het spreekwoord wordt uitgerust met een nieuwe metafoor. Zo kreeg het brave spreekwoord wie niet waagt, die niet wint na 1980 een frivole variant wie niet waagt blijft altijd maagd. Gemaakt volgens de rijmregels der spreekwoordenkunst werd dit spreekwoord onder meer via radio-dj’s verspreid.

Veel nieuwe spreekwoorden zijn echter afkomstig uit het Engels. Een heel recent voorbeeld daarvan is hoe dun de pannenkoek ook is, hij heeft altijd twee kanten. Dat spreekwoord werd op 3 april 2017 landelijk bekend toen de Amsterdamse politievoorlichter Ellie Lust het gebruikte in een praatprogramma op de nationale televisie. Het is nog maar de vraag of dit spreekwoord beklijft en onderdeel wordt van onze spreekwoordenschat, maar als dat het geval is, zullen de spreekwoordenboeken van de toekomst noteren dat het een vertaling is uit het Engels, waarin no matter how thin the pancake, it always has two sides als spreekwoord figureert.

Ton den Boon, hoofredacteur van de Dikke Van Dale

Wil je nog meer weten over oude én nieuwe spreekwoorden? Bekijk hier het inkijkexemplaar van het nieuwe Van Dale Spreekwoordenboek.

Vorig artikel
Volgend artikel

Gerelateerde artikelen

Blog image Blog image
Nieuw: Van Dale Spreekwoordenboek
08 mei 2018
Blog image Blog image
Kalf. Put.
26 mei 2018
Blog image Blog image
Het zout der taal
02 juni 2018
Woord van de Dag
boerburgerberaad

Vroeger zou je een drieledige samenstelling waarvan de eerste twee leden een partij noemen met een koppelteken spellen: werkgevers-werknemersoverleg, moeder-zoonrelatie, man-frouwfirma. Maar sinds de komst van de BoerBurgerBeweging, waarin tussen Boer en Burger geen koppelteken staat, lijken andere samenstellingen met …

Het bericht boerburgerberaad verscheen eerst op Taalbank.

Lees verder

Search form

Aanbevolen artikelen

  • De Woorden van de Week – week...
    - 18-03-2023
  • De Woorden van de Week – week...
    - 11-03-2023
  • De Woorden van de Week – week...
    - 06-03-2023
  • De Woorden van de Week – week...
    - 25-02-2023

 

Over Van Dale

Mensen begrijpen elkaar en de wereld beter als er geen taalbarrières zijn. Daarom biedt Van Dale je taaloplossingen op elk niveau. Van de bekende ‘Dikke’ of ‘Grote’ Van Dale en (online)woordenboeken in verschillende talen, tot taaltrainingen, databestanden en de handige Van Dale-app. Scholen maken dagelijks gebruik van onze complete schoolpakketten, bedrijven gebruiken onze online synoniemen-, verklarende en juridische woordenboeken. En met onze Van Dale Taaltrainingen maken we van iedereen een taalprofessional.



Van Dale App

 

Van Dale App - App StoreVan Dale App - Google Play Store

Servicepagina’s

  • Privacybeleid
  • Partners
  • Over Van Dale
  • Actuele storingen en onderhoud

Meer Van Dale

  • Probeer Van Dale Online
  • Van Dale Professioneel
  • Van Dale op school
  • Woord van het Jaar
  • Gratis rijmwoordenboek
  • Van Dale Lidwoorden
  • Van Dale Puzzelwoorden
  • Van Dale Synoniemen

Contact

  • Contact
  • Klantenservice
  • Routebeschrijving
  • Vacatures
  • Uw gegevens inzien, aanpassen of verwijderen

© Copyright 2023 Van Dale Uitgevers

  • Sitemap
  • Colofon
  • Voorwaarden
  • Twitter
  • Facebook
  • Linkedin