Buitenschools leren. Als NT2-docent kom je er door tijdgebrek vaak niet aan toe om hier echt invulling aan te geven. Maar met hulp van taalvrijwilligers kan het wel. Dat zegt Esra van den Aker, NT2-docent en projectleider bij stichting Het Begint met Taal, het landelijke platform van taalcoachorganisaties. Tijdens de workshop Hoe kan ik als docent effectief samenwerken met en profijt hebben van taalvrijwilligers? geeft zij praktische tips voor samenwerking tussen taalscholen en taalvrijwilligersorganisaties op de jaarlijkse BVNT2-conferentie op 18 mei.

‘Taalvrijwilligers kunnen helpen om vlieguren in het Nederlands te maken’

‘Ik geloof heel erg in de samenwerking tussen taalscholen en taalcoaches, tussen formeel en non-formeel onderwijs. Op school leren cursisten van jou als professionele, gekwalificeerde docent de basis. Vervolgens moeten cursisten wel gaan oefenen in de praktijk, anders beklijft het niet. En daar gaat het nog weleens mis’, zegt Van den Aker.

Van den Aker spreekt uit eigen ervaring, want ze werkte zes jaar als NT2-docent. ‘Ik had veel cursisten die alleen bij mij in de klas Nederlands spraken en dat buiten de les niet durfden of niemand hadden om mee te praten. Maar dan blijven al die woorden niet hangen en automatiseer je taalhandelingen niet. Je moet vlieguren maken. Veel praten met Nederlandstaligen, zodat de taal uit de les tot leven komt in levensechte situaties die ertoe doen.’

Maar ja, hoe zorg je daar als docent voor? ‘Door samen te werken met taalcoaches’, zegt Van den Aker. Zij werkt sinds maart 2019 bij Het Begint met Taal, het landelijke platform van taalcoachorganisaties. ‘Nu ik het van een andere kant ervaar, namelijk de kant van de taalcoaches, zie ik hoeveel bevlogen vrijwilligers er zijn die de broodnodige oefenkansen kunnen bieden. Ik werk nog maar kort bij stichting Het Begint met Taal en ik ben echt verrast door de kwaliteit van taalcoaching anno 2019. Dat maakt het voor docenten zoveel makkelijker dan tien jaar geleden, denk ik. Je hoeft als docent echt niet meer alles aan te reiken en te bedenken voor de vrijwilliger, want er is al zoveel beschikbaar.’ Het Begint met Taal biedt trainingen voor vrijwilligers en coördinatoren, oefenmateriaal zoals SpreekTaal en Gezonde Taal, e-learningfilmpjes en webinars over taalcoaching, e-coaching, een handboek en handreikingen. Vrijwilligers worden bovendien begeleid door een coördinator. Dat maakt de samenwerking een stuk makkelijker.

En samenwerking is nu relevanter dan ooit, meent Van den Aker. ‘In het nieuwe inburgeringsstelsel, waarin de domeinen inburgering en participatie vanaf het begin vervlochten zijn, gaan nieuwkomers straks vanaf dag 1 participeren. Hierdoor verandert je rol als docent. In een workshop van de Radboud Universiteit over het nieuwe stelsel gebruikten de docenten de term participatiegericht lesgeven. Dat vond ik een heel mooie. Ik denk, met hen, dat aan taalscholen gevraagd zal worden hoe de lessen bijdragen aan een succesvolle participatie van de cursist. Ik denk dat je dat als docent vooral kunt bereiken door goed samen te werken met alle betrokken partijen. Als docent ken jij de leerbehoefte het best. Jij kunt als taalprofessional aangeven wat er nodig is bij alle partijen: bij de taalcoach, op de werkvloer en bij de gemeente. Jij weet als docent als geen ander waar iemand staat in zijn leerproces, wat iemands uitdagingen en wat realistische doelen zijn. Zo kun je er als docent aan bijdragen dat je cursist op al die andere plekken waar hij of zij actief is en de taal nodig heeft, ook echt bezig is met het bereiken van die doelen.’

In het nieuwe inburgeringsstelsel van 2021 zullen bovendien hogere taaleisen worden gesteld aan nieuwkomers: momenteel is het vereiste taalniveau A2, maar dit wordt in 2021 verhoogd naar B1, aangezien dit de kans op een baan vergroot. ‘A2 is nu al een grote uitdaging voor veel cursisten. B1 wordt voor velen echt een hele opgave en we zullen alle zeilen moeten bijzetten om dat te gaan halen. Taalcoaching is een mooi extra zeil.’

‘Ga met elkaar in gesprek, wees nieuwsgierig en kritisch’

En hoe begin je dan met samenwerken? Voordat je start met samenwerken, is het belangrijk dat beide partijen dezelfde visie op taalcoaching hebben. Van den Aker: ‘Het Begint met Taal is ervan overtuigd dat taaldocenten en taalcoaches elkaar heel mooi aanvullen. De docent is de NT2-professional die de expertise heeft op het gebied van taalverwerving en de basis sterk neerzet. De kracht van de taalcoach is vooral dat hij of zij de nieuwkomer een-op-een kan helpen bij zijn of haar specifieke taalnood. Waar heeft hij of zij de taal nodig in het dagelijks leven? Moet hij of zij communiceren bij de dokter, op het schoolplein of tijdens vrijwilligerswerk in het verzorgingstehuis? Die luxe voor maatwerk heb je vaak niet als docent.’ Daarnaast biedt de taalvrijwilliger de broodnodige herhaling en vlieguren. Hij of zij kan de in de les aangereikte taal oefenen in een voor de anderstalige relevante, levensechte context. Maar een taalcoach is nog meer, zegt Van den Aker: ‘De taalcoach is, in onze visie, heel duidelijk ook een coach die stimuleert tot participeren. Taal is het middel, participatie het doel. Is de nieuwkomer misschien al toe aan vrijwilligerswerk, of zou hij of zij graag lid willen van een sportclub of andere vereniging? Een taalcoach zorgt zo voor meer zelfvertrouwen én speelt een belangrijke rol bij het vergroten van het netwerk van nieuwkomers.’

‘Ik denk dat het voor docenten in zo’n samenwerking belangrijk is dat het echt wat toevoegt voor de cursist en het behapbaar blijft voor de docent. Bedenk wat taalcoaching jouw cursisten kan brengen. Maar ook: welke investering vraagt de samenwerking van jou als docent en van de taalschool? Is die ruimte er of zijn jullie bereid die te creëren? Is de gemeente bereid geld te investeren in deze samenwerking? Maak om te beginnen voldoende tijd vrij om je als taalschool te oriënteren bij een of meer taalvrijwilligersorganisaties. Niet elke vrijwilligersorganisatie werkt namelijk op dezelfde manier. Ga eens met elkaar koffiedrinken, wees nieuwsgierig, laat eventuele vooroordelen thuis, en realiseer je dat je een aanvulling bent op elkaar. Maak duidelijke afspraken op papier over doelstellingen, taken en communicatie. Je kunt als docent niet met twintig taalvrijwilligers gaan e-mailen, maar misschien wel contact onderhouden met één coördinator van een taalcoachorganisatie. Bespreek samen wat wenselijk en werkbaar is. Begin klein en concreet.

Je zou bijvoorbeeld in een lesblok een aantal buitenschoolse opdrachten kunnen formuleren, bijvoorbeeld een bezoek aan de vrijwilligerscentrale op het moment dat dat past binnen je lesthema. Vervolgens kun je in gesprek gaan met een taalcoachorganisatie. Heeft die misschien taalcoaches die een groepje van jouw cursisten kunnen begeleiden bij zo’n opdracht? Een taalcoach kan “het echte leven” in en zo de taal tot leven brengen. Na deze periode kan vervolgens een eerste evaluatie plaatsvinden. Ik heb inmiddels een aantal heel mooie voorbeelden van goede samenwerking gezien. In de workshop beschrijven we een aantal van dit soort best practices.’ Van den Aker sluit af met een oproep aan minister Koolmees en gemeentes. ‘Effectief samenwerken kost tijd en dus geld. Stel hier middelen voor beschikbaar. Het mooie is: uiteindelijk willen we allemaal hetzelfde! Namelijk zorgen dat een nieuwkomer zo snel mogelijk de taalvaardigheid heeft om echt mee te doen in onze samenleving. Zoveel partijen werken hier elke dag keihard aan: op de eerste plaats de nieuwkomers zelf natuurlijk, maar ook al die taaldocenten, taalcoaches, maatschappelijke organisaties, gemeentes en niet in de laatste plaats werkgevers. Allemaal vanuit een eigen expertise en elk met een andere bijdrage. Als we nou meer, echt sterke, lijnen gaan leggen tussen al die partijen, bereiken we samen zoveel meer!’

Meer weten?

Ben je NT2-docent en wil je meer weten over de samenwerking tussen taalscholen en taalvrijwilligersorganisaties? Kom op 18 mei naar de workshop van Esra van den Aker van Het Begint met Taal op de BVNT2-conferentie in Utrecht!

Op de website van Het Begint met Taal vind je meer informatie voor taalscholen over samenwerking met taalcoachorganisaties.