Leuk, zo’n woord. Maar hoe gebruik je het eigenlijk?

De dagtaak van de woordenboekmaker zit er nog lang niet op als de nieuwe woorden en uitdrukkingen die dagelijks in de media opduiken, geregistreerd en gedefinieerd zijn. Het beschrijven van neologismen is namelijk slechts een deel van het werk aan een (online)woordenboek. Ook woorden die al eeuwenlang meegaan, veranderen soms van betekenis. Bovendien gaan ze geregeld nieuwe verbintenissen met andere woorden aan.

Van oudsher is de Dikke Van Dale een betekeniswoordenboek: het beschrijft vooral woordcombinaties, zoals uitdrukkingen, met een betekenis die niet vanzelfsprekend is, zelfs niet wanneer je de betekenissen van de afzonderlijke woorden kent.

Sinds de millenniumwisseling is de Dikke Van Dale behalve een kloek boek (in drie dikke delen) waarin je de spelling en betekenis van woorden en uitdrukkingen kunt opzoeken, tevens een onlinehulpmiddel bij het schrijven. Gebruikers van zo’n schrijfhulp willen echter niet alleen de spelling en betekenis van woorden weten, maar ook hoe ze worden gebruikt.

Dankzij de digitalisering van de media heeft de woordenboekredactie inmiddels zoveel digitaal taalmateriaal tot haar beschikking dat ze een adequaat antwoord kan geven op die vraag. Ruimtebeperkingen spelen in een onlinewoordenboek geen rol, waardoor de redactie tal van nuttige gebruiksvoorbeelden in het onlinewoordenboek kan vermelden. Daardoor wordt het praktische nut van de online Dikke Van Dale steeds groter.

Een mooi voorbeeld hiervan is het trefwoord straatbeeld. In de jongste editie van de papieren Dikke Van Dale is bij dat woord nog uitsluitend een definitie te vinden: ‘beeld dat een straat of het verkeer op straat oplevert’.

In de online-editie zijn er diverse gebruiksvoorbeelden aan toegevoegd. Dat is handig voor wie het onlinewoordenboek raadpleegt om te achterhalen hoe je zo’n woord in de praktijk gebruikt:

Een deel van deze gebruiksvoorbeelden zal trouwens ook in de volgende papieren editie van het woordenboek te vinden zijn.

Ton den Boon, hoofdredacteur van de Dikke Van Dale

Nederlands hoofdredacteur Ton den Boon en Vlaams hoofdredacteur Ruud Hendrickx vertellen maandelijks over het verrijken van de Dikke Van Dale.

Lees ook de eerdere artikelen van Ton den Boon uit de rubriek Hoe vernieuw je de Dikke Van Dale? over het toevoegen van gebruiksvoorbeelden (deel I); betekenisverwante voorbeeldzinnen (deel II); verklaringen en synoniemen van uitdrukkingen (deel III); het toevoegen van labels (deel IV) en doorzichtige samenstellingen (deel V) in het woordenboek.