Skip to main content
Inloggen Van Dale Online

Van Dale

  • Inloggen Van Dale Online
  • Producten
  • Onderwijs
  • Zakelijk
  • Taaltrainingen
    • Trainingsagenda
      • Zakelijk Nederlands
    • Werkwoordspelling
    • Correct Nederlands
    • Helder zakelijk schrijven
    • Zakelijke correspondentie
    • Masterclass Nederlands
    • Meer Taaltrainingen Nederlands
      • Nederlands anderstaligen spreken
      • Nederlands anderstaligen schrijven
      • Testimonials
    • Taaltraining Zakelijk Engels
      • Zakelijk Engels officemanagers
      • Zakelijk Engels: e-mail en telefoon
      • Zakelijk Engels: presenteren
      • Zakelijk Engels: rapporteren
    • Maatwerk / In-company
    • Overige taaltrainingen
    • Van Dale Taalsnacks
    • Contact / locaties
      • Over Van Dale Taaltrainingen
        • Trainingsvormen
        • Kwaliteit
        • Werkwijze
  • Gratis woordenboek
    • Gratis Rijmwoordenboek
  • Klantenservice

Hoe vernieuw je de Dikke Van Dale? | Deel X: Dat vermaledijde Engels

24-03-2019 28-05-2019 -
Leren - Weten - Werken - Ontspannen - Ton den Boon

De Dikke Van Dale is een eentalig verklarend woordenboek van het Nederlands. Toch vind je er relatief veel, en in elk geval steeds meer Engelse woorden in. Dat is niet verwonderlijk, want invloeden uit het Angelsaksische taalgebied – zowel op financieel-economisch als op politiek gebied, maar ook op het terrein van kunst en technologie – spelen een belangrijke rol in onze samenleving. Dat zie je nu eenmaal terug in onze taal en dat heeft dus ook consequenties voor de woordenboekmaker. Op basis waarvan bepaalt zij of hij of een van oorsprong vreemdtalig (in casu Engels) woord in onze taal ingeburgerd is geraakt en als leenwoord een vermelding in de Dikke Van Dale verdient?

Het eenvoudige antwoord is dat je in de media nagaat (‘telt’) hoe vaak en in hoeveel verschillende bronnen zo’n woord wordt gebruikt. Soms wordt dan al snel duidelijk dat een van oorsprong Engels woord een algemeen gangbaar leenwoord is geworden in onze taal, zoals selfie of smartphone. Er zijn echter ook Engelse woorden waarvan de mate van inburgering en acceptatie veel minder duidelijk is. Als een Engels woord bijvoorbeeld nog maar korte tijd in onze taal figureert of slechts door bepaalde groepen wordt gebruikt, kun je vaak niet vaststellen dat het (al) algemeentalig is. Als woordenboekmaker moet je zulke gevallen soms langere tijd volgen en telkens overwegen en heroverwegen of vermelding in het woordenboek gewenst en gerechtvaardigd is of niet.

Zeer globaal zijn er twee soorten Engelse woorden in onze taal: Engelse woorden voor verschijnselen waarvoor in het Nederlands nog geen pendant bestaat, zoals nieuwe vaktermen uit de ICT, en Engelse woorden die in onze taal worden geïntroduceerd als alternatief of ‘concurrent’ van een bestaand ‘vaderlands’ woord.

Vaktermen

Het Engels is de laatste decennia de voertaal geworden in sommige, vooral internationaal georiënteerde kennisgebieden (en dus ook bedrijven en onderzoeksinstanties die zich daarmee bezighouden). Hierdoor importeert het Nederlands relatief veel Engelse vaktermen, waarvoor vaak geen oorspronkelijk Nederlandstalige alternatieven bestaan. Een groot deel van die vaktermen raakt alleen binnen het kennisgebied, maar niet in de omgangstaal ingeburgerd. Simpel gezegd: je vindt ze aanvankelijk niet of nauwelijks in de krant, en als ze daarin toch weleens voorkomen, worden ze vaak meteen vertaald of uitgelegd. Zolang dat het geval is, is vermelding in het woordenboek doorgaans niet aan de orde.

Komen zulke woorden vervolgens echter vaker in de krant voor en blijven ze in toenemende mate onvertaald en/of worden ze zonder toelichting gebruikt, dan raken ze uiteindelijk ingeburgerd. Daar kan wel wat tijd overheen gaan. Een mooi voorbeeld daarvan is de financiële vakterm fintech, die kort na de millenniumwisseling begon rond te zingen op internet, maar pas in 2014 als soortnaam zijn mediadebuut maakte in Het Financieele Dagblad. Aanvankelijk was fintech overduidelijk een ‘vreemd woord’, maar allengs vernederlandste het. Zo kon je steeds vaker op de zakenzender horen dat het tweede deel van fintech in ons taalgebied op dezelfde manier werd uitgesproken als het eerste deel van ons woord techniek. Zo’n vernederlandsing van de uitspraak – fɪntɛk werd fɪntɛχ – is voor de woordenboekmaker een indicatie dat het Engelse woord veranderd is in een Engels leenwoord in onze taal, dat daarom ook in een Nederlands woordenboek beschreven dient te worden.

 

Woordvervangers

Een ander type Engels in onze taal wordt gevormd door de woorden die sommige Nederlandstaligen omarmen ter vervanging van soms al eeuwenlang bestaande Nederlandse woorden. Tamelijk recente voorbeelden daarvan zijn awkward en awesome.

Awkward is een relatief nieuw modewoord in onze taal, dat sinds een paar jaar wordt gebruikt ter vervanging van ongemakkelijk, gênant of zelfs tenenkrommend. Vooral jongere generaties bedienen zich van dit leenwoord, dat in hun kringen bovendien kennelijk zo Amerikaans-Engels mogelijk uitgesproken moet worden.

De hang naar het Amerikaans-Engels leidt er in dit geval ook toe dat het woord zich vooralsnog ook niet voegt naar de grammaticale en morfologische regels in het Nederlands. Zo zie je dat awkward in de Volkskrant in de passage ‘echt gekke, lelijke, awkward en dus veel leukere foto’s’ niet – in lijn met ‘gekke’ en ‘lelijke’ – verbogen wordt.

Zo’n vindplaats helpt niet echt om het woord als een Engels leenwoord in het Nederlands te beschouwen. Toch was er in 2017 voldoende aanleiding voor om awkward met een voorlopige status toe te voegen aan de Dikke Van Dale, simpelweg omdat het in jonge en hippe kringen inmiddels tot de basiswoordenschat behoort:

Het woordenboek registreert nu eenmaal de taal die feitelijk wordt gebruikt.

Iets vergelijkbaars geldt inmiddels ook voor awesome. Eind 2017 maakte ik de afweging om dat woord (nog) niet in de Dikke Van Dale te vermelden, omdat niet helemaal duidelijk was of het al echt ingeburgerd was. Ik maakte er echter de aantekening bij dat ik het woord na een jaar of anderhalf, twee nog eens moest beoordelen. Dat heb ik inmiddels gedaan. Net als awkward ligt awesome veel jonge en hippe mensen in de mond bestorven en hoewel er natuurlijk prima Nederlandse alternatieven zijn, heb ik het op grond van frequentiegevens nu – met een voorlopige status – in de Dikke Van Dale opgenomen:

Ton den Boon, hoofdredacteur van de Dikke Van Dale

Nederlands hoofdredacteur Ton den Boon en Vlaams hoofdredacteur Ruud Hendrickx vertellen maandelijks over het verrijken van de Dikke Van Dale. 

 

Vorig artikel
Volgend artikel

Gerelateerde artikelen

Blog image Blog image
Hoe vernieuw je de Dikke Van Dale? | Deel IX: Leuke dingen voor de mensen
21 februari 2019
Blog image Blog image
Prikjargon en vaccinatielingo
05 maart 2021
Blog image Blog image
4x waarom de Dikke Van Dale
08 januari 2021
Advertentie
Probeer gratis Van Dale Online professioneel

Probeer nu direct en zonder verdere verplichtingen Van Dale Online professioneel voor een dag. U krijgt tijdelijk toegang tot onder andere: de Dikke Van Dale, Oxford Dictionary en de online woordenboeken Duits, Frans en Spaans. Klik hier om een proefabonnement Van Dale Online professioneel aan te vragen.

Woord van de Dag
lockdownverslaafd

Op donderdagavond verweet D66-fractievoorzitter Rob Jetten zijn coalitiegenoten lockdownverslaafd te zijn. Het is duidelijk dat Jetten een nieuwe rol heeft gekregen en dat hij D66 op coronagebied moet profileren ten opzichte van VVD, CDA en CU. Aanleiding voor zijn opmerking …

Het bericht lockdownverslaafd verscheen eerst op Taalbank.

Lees verder

Search form

Aanbevolen artikelen

  • Prikjargon en vaccinatielingo
    - 05-03-2021
  • Clou of clue?
    - 04-03-2021
  • Werk aan de winkel
    - 02-03-2021
  • Lenterig
    - 26-02-2021
Hoeveel keer per week raadpleeg jij de Van Dale App?
  • Resultaten
Van Dale Taaltrainingen
 

Over Van Dale

Mensen begrijpen elkaar en de wereld beter als er geen taalbarrières zijn. Daarom biedt Van Dale je taaloplossingen op elk niveau. Van de bekende ‘Dikke’ of ‘Grote’ Van Dale en (online)woordenboeken in verschillende talen, tot taaltrainingen, databestanden en de handige Van Dale-app. Scholen maken dagelijks gebruik van onze complete schoolpakketten, bedrijven gebruiken onze online synoniemen-, verklarende- en juridische woordenboeken. En met onze Van Dale Taaltrainingen maken we van iedereen een taalprofessional.



Van Dale App

 

Van Dale App - App StoreVan Dale App - Google Play Store

Servicepagina’s

  • Privacybeleid
  • Partners
  • Over Van Dale
  • Actuele storingen en onderhoud

Meer Van Dale

  • Probeer Van Dale Online
  • Van Dale Professioneel
  • Van Dale op school
  • Woord van het Jaar
  • Gratis rijmwoordenboek

Contact

  • Contact
  • Klantenservice
  • Routebeschrijving
  • Vacatures
  • Uw gegevens inzien, aanpassen of verwijderen

© Copyright 2021 Van Dale Uitgevers

  • Sitemap
  • Colofon
  • Voorwaarden
  • Twitter
  • Facebook
  • Linkedin