Eerder deze week stond in de krant dat we nooit alleen zijn: in elk geval kruipen er altijd demodexmijten over ons gezicht. Vandaag schrijft Telegraaf-columnist Marcel Peereboom Voller daarover:

Honderd procent van de mensen boven de achttien heeft gezichtsmijten”, lees ik. Dames en heren wetenschappers, verbloem de waarheid toch niet. Zeg gewoon waar het op staat: dat is iedereen. Iedereen heeft huiddieren! Behalve ik, want ik kan en wil het me niet voorstellen.

Huiddier verschilt slechts één letter van huisdier, maar klinkt een stuk minder aangenaam. Toch is een huiddier een soort huisdier en net als het huisdier dat wij hond noemen, gaat het huiddier mee als we naar buiten gaan om te wandelen.

Op internet blijkt huiddier niet helemaal onbekend te zijn. Vaak blijkt het een typfouten te zijn voor huisdier (op het toetsenbord staan de d en de s naast elkaar), maar wel vaker wordt met huiddier naar een insect- of spinachtige verwezen die zich op of in de huid (van mens of dier) gevestigd heeft. Vaak zijn ze onzichtbaar, die huiddieren, en daarom hebben we misschien niet de neiging ze als dieren te beschouwen.

Definitie

huiddier (het, -en) dier dat op of in de huid van mens of dier leeft (parasiteert)

Er werd dit weekend weer heel wat af gedeugd in de media en dat levert soms aardige nieuwe woorden op. Zoals deugacademicus in De Telegraaf. Het figureert tussen allerlei andere neologismen als welvaartstaliban en raaskalmanifest in de altijd weer nieuwewoordenrijke column van Nausicaa Marbe, die dit keer weer over racisme gaat. Ze werpt hierin overigens ook een interessant licht op het werkwoord deugen:

Deugen betekent niet het goede doen, maar het goede veinzen, opdat je imago gered is.

Ook in Trouw was het werkwoord deugen bepaald niet zeldzaam. Een evidente toespeling op de titel van Rutger Bregman bekendste boek stond in een interview met Olga Zuiderhoek in Trouw:

Ik weet niet of de meeste mensen deugen, het zal wel, maar misschien ook niet.

Op Twitter nomineerde iemand dit weekend bovendien het woord deugdwang als Woord van het Jaar.

Bij zulke nominaties kijken we altijd even naar de bron. Dat was in dit geval geen krant of opinieblad, maar het weblog van Syp Wynia: www.wyniasweek.nl. Eigenlijk is dat inmiddels ook een soort opinieblad, maar dan digitaal. Daar schrijft een ontstemde gastauteur dat de mainstreammedia weliswaar nog altijd het morele kompas van de hedendaagse burger zijn, maar dat ze tevens de ‘lakeien van de macht’ zijn en – complottheoriealert! – in die hoedanigheid bepalen hoe de burger moet denken om te deugen. Daar houdt het volgens de auteur echter niet op:

De deugdwang sijpelt het maatschappelijk middenveld door tot in de haarvaten van de maatschappij.

Of dat zo is?

Het gaat om het woord deugdwang. Dat is een mooi allitererend en alleen daarom al aansprekend woord, maar is het ook een potentieel Woord van het Jaar?

Hoewel deugdwang al in 2017 zijn Twitterdebuut heeft gemaakt, voldoet het aan een belangrijke voorwaarde voor een potentieel Woord van het Jaar: het moet in het nominatiejaar zijn mediadebuut hebben gemaakt in de mainstreammedia. Dat is het geval: in een Telegraaf-interview met Volkskrant– en HP/DeTijd-columnist Arthur van Amerongen dat op 29 februari stelt de interviewer de vraag:

Je wordt de ’hofnar van rechts Nederland’ genoemd. Wekelijks kijken duizenden Nederlanders uit naar je vrijdagse donderpreek in HP/DeTijd en naar je andere columns, waarin je de ’linkse kerk’ en haar aanhang fileert. Voor je fans vormen die teksten een soort catharsis in duistere tijden van ’deugdwang’.

Vooralsnog is dit de oudste vindplaats van deugdwang in de mainstreammedia. Zoals oudere Twittervindplaatsen laten zien, is het woord geen incident. Blijkbaar was het in 2020 rijp om in de media van de ‘lakeien van de macht’ door te breken. Al in maart staat het nogmaals in de krant. In het Leidsch Dagblad wordt dan het alternatieve ‘Boeckenbal’ getypeerd als een ‘avond tegen die politieke correctheid en deugdwang’. 

Definitie

deugdwang (de, g.mv.) sociale druk die op mensen wordt uitgeoefend of die mensen ervaren om, op straffe van sociale uitsluiting of verkettering, conform de binnen de spraakmakende gemeente heersende mening over maatschappelijke kwesties te denken