Minister Helder droeg dus geen oneloveband, maar een bijna onzichtbaar speldje terwijl ze op de eretribune naar een wedstrijd van Oranje kwam kijken. Bert Wagendorp schrijft vandaag nogal – wat zullen we zeggen? – relativerend over het effect van wat hij een speldcampagne noemt:

Ik ben er nog niet uit of de speldcampagne als een scherp statement moet worden gezien dat op termijn van Doha de gay capital of the world zal maken, of dat het bijna onzichtbare speldje eens te meer een bewijs is van de onderdanige kruiperigheid van de Hollandse koopman onder het motto: schop nooit de mensen aan wie je geld verdient tegen de schenen.

Speldcampagne is qua structuur strikt genomen net zo’n woord als bijvoorbeeld spandoekcampagne, maar klinkt – door de nietigheid van het speldje – toch een beetje lullig.

Definitie

speldcampagne (de, -s) publiciteits- of propagandacampagne met een op revers e.d. gedragen speldje als herkenningsteken

Het bericht speldcampagne verscheen eerst op Taalbank.

In 1967 maakte het woord lokettenmaatschappij zijn mediadebuut in onze taal. KVP-kamerlid Joep Mommersteeg ergerde zich aan de vele ‘loketten’ waar Nederlandse exporteurs langs moesten om een exportvergunning te krijgen. Het Algemeen Handelsblad tekende op uit zijn mond:

We moeten af van de lokettenmaatschappij.

In 1991 kreeg het woord gezelschap van het synoniem lokettensamenleving. Filmmaker Philip Engelen zei in een interview in De Telegraaf (5-10-1991) over zijn filmproject over C.G. Jung, de grondlegger van de dieptepsychologie:

We zitten nu in een lokettensamenleving. Als er iets misgaat, is er altijd wel een ambtenaar, instantie of regeling die onze problemen uit de wereld helpt. We zijn nooit gestimuleerd om zelf na te denken.

Mogelijk had de filmmaker kennisgemaakt van dat woord dankzij de kritiek die VVD’er Koos Rietkerk in 1978 uitte tijdens het debat over de regeringsverklaring van het kabinet Van Agt-Wiegel. Rietkerk hield een fel betoog tegen de toenemende invloed van de overheid op de samenleving. De Telegraaf schreef daar in 1991 over:

De vrijheid van de individuele burger dreigde definitief het loodje te leggen en zelfs zou de Nederlandse samenleving ontaarden in een Kafka-achtige lokettenmaatschappij, als de bakens niet snel werden verzet.

Het woord raakte vervolgens in de vergeteIheid, waaruit het eerder deze maand in dezelfde betekenis – maar dan zonder het kafkaëske aspect – werd opgedolven. Het Nederlands Dagblad schreef op 7 november over stille armoede onder moslims. Daarin merkt een geraadpleegde betrokkene op:

De regelingen zijn ingewikkeld en we leven in een lokettensamenleving.

Vandaag schrijft Trouw over hetzelfde onderwerp en tekent uit de mond van de baas van het (alleen op moslims gerichte) filantropische Nationaal Zakat Fonds op dat er een systeemverandering in de hulpverlening aan armen moet komen:

We moeten af van onze loketten-samenleving.

Kortom, lokettensamenleving staat als woord weer op de kaart. Het is een interessant woord, omdat het zo’n lange geschiedenis heeft (in verschillende gebieden van de samenleving) maar nooit echt courant is geworden.

Definitie

lokettensamenleving (de, -en) samenleving waarin iemand met een hulpvraag zich bij verschillende overheidsinstanties moet melden en daardoor vaak niet de juiste ondersteuning ontvangt

Het bericht lokettensamenleving verscheen eerst op Taalbank.