Soms tref je in de krant een woord aan dat je nog niet kent en dat na enig onderzoek in corpora bovendien tot je verbazing splinternieuw blijkt te zijn. Neem het woord weefselprik. Dat maakt vandaag zijn opwachting in onze taal dankzij een artikel in De Telegraaf over onderzoek naar prostaatkanker.

Urologen willen het immense aantal biopsieën bij het vermoeden van prostaatkanker sterk uitdunnen. In 25 Nederlandse ziekenhuizen wordt daarom nu standaard een urinetest ingezet, die bij de helft van de mannen met prostaatklachten zo’n dikwijls pijnlijke ’weefselprik’ overbodig maakt.

Vaak worden biopten genomen door een orgaan (of ander weefsel) aan te prikken en wat weefsel op te zuigen. Medici noemen dat een punctie. Vermoedelijk heeft de wel vaker taalcreatieve Telegraaf-redacteur René Steenhorst een alternatief gezocht voor het ‘geleerde’ woord punctie om een toegankelijk artikel zonder jargon te kunnen voorschotelen aan zijn publiek. Hij had natuurlijk ook voor het (nog onbestaande woord) orgaanprik kunnen gaan, al is dat net iets te specifiek, aangezien een orgaan wel weefsel is, maar niet elk weefsel orgaanweefsel is. Maar het werd dus weefselprik en als alternatief voor punctie is die samenstelling eigenlijk precies eh in de prik.

Hoewel weefselprik nog geen 24 uur oud is en een voorwaarde voor inburgering is dat het ook daadwerkelijk in gebruik wordt genomen, is dit neologisme virtueel een kansrijke lekenterm. Het is namelijk heel wel denkbaar dat ook specialisten die patiënten moeten uitleggen dat ze door middel van punctie een stukje weefsel uit hun lichaam gaan halen dit toegankelijk uitleggen met behulp van het direct te begrijpen woord weefselprik.

Doen ze dat inderdaad, dan is het vervolgens niet ondenkbaar dat weefselprik op zijn beurt verkort gaat worden tot prik en dat we dan op termijn ook samenstellingen als leverprik, nierprik en het mooi allitererende woord prostaatprik als alternatieven voor leverpunctie, nierpunctie respectievelijk prostaatpunctie (of desnoods als alternatieven voor leverbiopsie, nierbiopsie respectievelijk prostaatbiopsie) mogen verwelkomen in onze taal. Maar laten we niet op de zaken vooruitlopen. Eerst maar eens kijken of weefselprik daadwerkelijk (door medici en andere journalisten) zal worden opgepikt.

Definitie

weefselprik (de, -ken) het met behulp van een naald verwijderen van een stuk­je weef­sel uit een levend lichaam ten behoeve van mi­cro­sco­pisch on­der­zoek, m.n. om een diagnose te kunnen stellen, synoniem punctie

In het kader van Weg met dat Woord was er gisteren bij De Wereld Draait Door (DWDD) een tafelgaste die duurzaam en duurzaamheid irritante woorden vindt. Het zijn volgens haar rekbare begrippen geworden die te pas en te onpas worden gebruikt en lang niet alleen in verband met de circulaire economie. Dat is op zichzelf niet zo vreemd, want duurzaam heeft nu eenmaal een vrij breed betekenisprofiel.

Maar goed, als mogelijk alternatief voor duurzaam noemde ze aardlief, een woord dat aan tafel met instemming werd ontvangen. We troffen dat woord ruim een maand geleden ook al aan. De Rabobank was in een competitie op zoek gegaan naar een alternatief voor duurzaam en daarbij was naast planetproof ook aardlief uit de bus komen rollen:

Een jongen genaamd Guus bedacht het woord ‘aardlief’ en volgens de huiseconoom van de Rabobank is dat de perfecte aanvulling van onze taal op het woord ‘duurzaam’.

Als aardlief de vervanger van duurzaam moet worden, dan hebben we aardliefde nodig ter vervanging van duurzaamheid. Uit het oogpunt van taalontwikkeling is het zelfstandig naamwoord aardliefde een meer voor de hand liggend woord om mee te beginnen als je duurzaam/duurzaamheid wilt vervangen. Er zijn nu eenmaal niet veel bijvoeglijke naamwoord die eindigen op lief (in de Dikke Van Dale vind je alleen zielslief), maar wel heel wat zelfstandige naamwoorden op liefde (apenliefde, broederliefde, damesliefde, noem maar op). Wil je aardlief ingang doen vinden als alternatief voor duurzaam, dan ligt het voor de hand om dat te doen via de introductie van het woord aardliefde.

Aardliefde heeft de afgelopen kwart eeuw echter welgeteld één keer de krant gehaald. In haar column in de Provinciale Zeeuwse Courant schreef Marleen Blommaert in 2016:

De argeloze voorbijganger herkent in mij een heuse eindtijdprofeet of een bezoeker van het GroenLinks-congres van zaterdag, bevangen door aardliefde. (PZC, 25-4-2016)

De precieze betekenis van aardliefde in deze context is niet duidelijk, maar het woord heeft in elk geval iets te maken met liefde voor en streven naar het behoud van de aarde als biotoop van alles wat er groeit en bloeit. Dat sluit mooi aan bij de betekenis die aardlief nu meekrijgt.

Dat het woord aardliefde nog min of meer ‘leeg’ is, impliceert dat de betekenis ervan nog ‘ingevuld’ kan worden. Wie echt vindt dat duurzaam(heid) een hol begrip geworden is en er daarom een nieuw woord moet komen ter aanduiding van wat ooit met duurzaamheid werd aangeduid, kan met aardliefde en aardlief dus nog alle kanten op.

Definitie

aardlief (bn.) uitsluitend gebruikmakend van herwinbare bronnen; geen grondstoffen verbruikend, synoniem duurzaam