Skip to main content
Inloggen Van Dale Online

Van Dale

  • Inloggen Van Dale Online
  • Producten
  • Onderwijs
  • Zakelijk
  • Taaltrainingen
    • Werkwoordspelling
    • Correct Nederlands
    • Helder zakelijk schrijven
    • Zakelijke correspondentie
    • Masterclass Nederlands
    • Maatwerk / In-company
    • Testimonials
  • Gratis woordenboek
    • Gratis Rijmwoordenboek
  • Klantenservice

Wanneer verscheen de allereerste Dikke Van Dale?

10-02-2019 11-02-2019 -
Leren - Weten - Werken - Ontspannen - Ton den Boon

De allereerste Dikke Van Dale verscheen in 1864 en was samengesteld door Isaac Marcus Calisch (1808-1884) en Nathan Salomon Calisch (1819-1891). De mannen waren neven, maar ze waren bovendien zwagers: Nathan Salomon was namelijk getrouwd met de zus van Isaac Marcus. Beiden beoefenden al jaren de letteren, vertaalden romans en werkten aan vertaalwoordenboeken toen ze rond 1861 uitgever H.C.A. Campagne (1827-1895) in Tiel benaderden met het plan een van die vertaalwoordenboeken om te werken tot een Nederlands betekeniswoordenboek. 

 

Campagne zag er wel wat in. Hij besloot het Nieuw Woordenboek der Nederlandsche taal in afleveringen te laten verschijnen. Dat gebeurde in de 19e eeuw wel vaker met naslagwerken. Bovendien zouden de neven Calisch een Beknopt kunstwoordenboek bij Campagne uitbrengen, ‘waarvan de kennis voor ieder Burger en Koopman onmisbaar is’.

 

Calisch en Calisch gingen aan de slag. Ze leunden daarbij behoorlijk op oudere vertaalwoordenboeken. Vooral op het Nederlands-Franse deel van het Nieuw Fransch-Nederduitsch en Nederduitsch-Fransch Woordenboek van S. J.M. van Moock, dat tussen 1833 en 1846 was verschenen. Ook dat woordenboek was niet uit het niets ontstaan: Van Moock had zich gebaseerd op nog oudere vertaalwoordenboeken van Pierre Marin (Dictionnaire complet François & Hollandois/Compleet Nederduitsch en Fransch woordenboek, 1710-1717) en François Halma (Grand dictionnaire François & Flamand, 1708 en het Woordenboek der Nederduitsche en Fransche taalen, 1710).

 

Algemeen Handelsblad, 23-4-1862


In 1864 was het Nieuw Woordenboek der Nederlandsche taal af. Ook al adverteerde de uitgever dat het een spotgoedkoop en daarom voor iedereen bereikbaar woordenboek was, toch werd het geen succes. Integendeel. Je zou het dé marketingmisser van de 19e eeuw kunnen noemen. Want het Nieuw Woordenboek der Nederlandsche taal verscheen in 1864 in de spelling-Siegenbeek, terwijl de taalgeleerden De Vries en Te Winkel in 1863 juist de Grondbeginselen der Nederlandsche spelling. Ontwerp der spelling voor het aanstaande Nederlandsch Woordenboek hadden gepresenteerd. Die ‘nieuwe’ spelling week niet alleen behoorlijk af van de spelling-Siegenbeek, maar werd ook nog eens meteen algemeen aanvaard. Eigenlijk was het woordenboek van Calisch en Calisch dus bij verschijning al hopeloos verouderd: wie wilde er nou een woordenboek in de oude spelling?

 

Al snel na het verschijnen van de moeder aller Dikke Van Dales werd duidelijk dat het woordenboek geflopt was. Uitgeverij Campagne bleef achter met een kater en veilde begin 1867 de rechten van het Nieuw Woordenboek der Nederlandsche taal en de onverkochte exemplaren van het woordenboek. Uitgever D.A. Thieme kocht de rechten, mede namens zijn collega’s Sijthoff en Nijhoff, en gaf in juli van datzelfde jaar de Sluise schoolmeester Johan Hendrik van Dale (1828-1872) de opdracht het woordenboek niet alleen in de nieuwe spelling om te zetten, maar ook te herschrijven, aan te vullen en te actualiseren. 

 

Ton den Boon, hoofdredacteur Dikke Van Dale
 
Uit: Waarom staat kikkervet niet in de Dikke Van Dale? (Van Dale Uitgevers, 2015).
Vorig artikel
Volgend artikel

Gerelateerde artikelen

Blog image Blog image
Wie was de Sluise schoolmeester Johan Hendrik van Dale (1828-1872)?
10 februari 2019
Blog image Blog image
Etymologie: waar komt het woord 'wereld' vandaan?
13 maart 2019
Blog image Blog image
Dit was de presentatie van de Dikke Van Dale in Den Haag (video)
23 maart 2022
Advertentie
Probeer gratis Van Dale Online professioneel

Probeer nu direct en zonder verdere verplichtingen Van Dale Online professioneel voor een dag. U krijgt tijdelijk toegang tot onder andere: de Dikke Van Dale, Oxford Dictionary en de online woordenboeken Duits, Frans en Spaans. Klik hier om een proefabonnement Van Dale Online professioneel aan te vragen.

Woord van de Dag
heupbreukeling

De Volkskrant schrijft vandaag over zinnige zorg bij gebroken heupen. Wat blijkt? Zelfs van de fitte ouderen (‘de oppas-opa’s en -oma’s’) overlijdt ongeveer een op de vijf heupbreukelingen binnen een jaar. Mogelijk wordt het woord heupbreukeling in medische kringen al …

Het bericht heupbreukeling verscheen eerst op Taalbank.

Lees verder

Search form

Aanbevolen artikelen

  • Werkzaamheden Van Dale-...
    - 31-01-2023
  • De Woorden van de Week – week...
    - 28-01-2023
  • De Woorden van de Week – week...
    - 21-01-2023
  • De Woorden van de Week – week...
    - 13-01-2023

 

Over Van Dale

Mensen begrijpen elkaar en de wereld beter als er geen taalbarrières zijn. Daarom biedt Van Dale je taaloplossingen op elk niveau. Van de bekende ‘Dikke’ of ‘Grote’ Van Dale en (online)woordenboeken in verschillende talen, tot taaltrainingen, databestanden en de handige Van Dale-app. Scholen maken dagelijks gebruik van onze complete schoolpakketten, bedrijven gebruiken onze online synoniemen-, verklarende en juridische woordenboeken. En met onze Van Dale Taaltrainingen maken we van iedereen een taalprofessional.



Van Dale App

 

Van Dale App - App StoreVan Dale App - Google Play Store

Servicepagina’s

  • Privacybeleid
  • Partners
  • Over Van Dale
  • Actuele storingen en onderhoud

Meer Van Dale

  • Probeer Van Dale Online
  • Van Dale Professioneel
  • Van Dale op school
  • Woord van het Jaar
  • Gratis rijmwoordenboek
  • Van Dale Lidwoorden
  • Van Dale Puzzelwoorden
  • Van Dale Synoniemen

Contact

  • Contact
  • Klantenservice
  • Routebeschrijving
  • Vacatures
  • Uw gegevens inzien, aanpassen of verwijderen

© Copyright 2023 Van Dale Uitgevers

  • Sitemap
  • Colofon
  • Voorwaarden
  • Twitter
  • Facebook
  • Linkedin