Skip to main content
Inloggen Van Dale Online

Van Dale

  • Inloggen Van Dale Online
  • Producten
  • Onderwijs
  • Zakelijk
  • Taaltrainingen
    • Werkwoordspelling
    • Correct Nederlands
    • Helder zakelijk schrijven
    • Zakelijke correspondentie
    • Masterclass Nederlands
    • Maatwerk / In-company
    • Testimonials
  • Gratis woordenboek
    • Gratis Rijmwoordenboek
  • Klantenservice

Hoe vernieuw je de Dikke Van Dale? Deel II: Van ‘zwijg toch stil’ tot ‘hou je mond!’

05-07-2018 25-01-2019 -
Leren - Weten - Werken - Ontspannen - Ton den Boon

‘Op hoeveel manieren kun je iemand vragen of hij zijn mond wil houden?’

 

Die vraag kwam bij mij op nadat onze bureauredactrice me had geattendeerd op de verklaring van een voorbeeldzin in de Dikke Van Dale: hou je waffel. Volgens het woordenboek betekent die formule ‘zwijg toch stil’. Dat is weliswaar mooi, maar ook een beetje ouderwets verwoord. De verklaring verdient het dan ook te worden gemoderniseerd. In het geval van hou je waffel is dat geen probleem. Als je ‘zwijg toch stil’ vervangt door ‘wees toch stil’, ben je in een paar tellen klaar.

 

Vaak is het echter raadzaam even verder te kijken in het woordenboek. Komt ‘zwijg (toch) stil’ misschien vaker voor? Dat is inderdaad het geval. Zowel hou je bek als hou je muil worden verklaard met ‘zwijg stil’, bij hou je babbel staat ‘zwijg toch’ en bij hou je gezicht, hou je snater en hou je snavel staat ‘zwijg’, al dan niet met een uitroepteken erachter. Verder valt op dat er soms ‘houd je … ‘ (houd je smoel) staat in plaats van ‘hou je …’ . Kortom, consistentie is ver te zoeken, waarschijnlijk omdat deze formules lang geleden in het woordenboek zijn terechtgekomen, toen er nog geen computer was om ze systematisch en in onderling verband te bewerken. Gelukkig is dat nu wél mogelijk.

 

Daarvoor moet eerst worden vastgesteld welke van de pakweg twintig formules waarmee mensen wordt bevolen stil te zijn, de gewoonste is. Dat is in dit geval eenvoudig: hou(d) je mond! Die formule is in alle stijlregisters (formeel, informeel) en contexten te gebruiken. Bij die ‘centrale term’ moet een verklaring te vinden zijn: ‘wees stil, spreek niet tegen.’ Minder bekende betekenisverwante formules als houd je babbel! en hou je kakement! kunnen vervolgens worden gelabeld als een informeel synoniem van hou je mond!


Zo’n systematische behandeling heeft als voordeel dat de gebruiker van de Dikke Van Dale op één plaats in het woordenboek alle relevante betekenisinformatie in hedendaagse bewoordingen vindt. Door deze bewerking wordt het woordenboek bovendien nuttiger als schrijfhulp: wie van een minder bekende variant als hou je kakement! wordt verwezen naar hou je mond!, vindt daar niet alleen betekenisinformatie, maar ook de gewoonste synonieme formuleringen.

 

Ton den Boon, hoofdredacteur van de Dikke Van Dale


Nederlands hoofdredacteur Ton den Boon en Vlaams hoofdredacteur Ruud Hendrickx vertellen maandelijks over het verrijken van de Dikke Van Dale. 

 

 

Vorig artikel
Volgend artikel

Gerelateerde artikelen

Blog image Blog image
Hoe vernieuw je de Dikke Van Dale? | Deel X: Dat vermaledijde Engels
24 maart 2019
Blog image Blog image
Laf
09 juli 2021
Blog image Blog image
Nieuwe rubriek: Hoe vernieuw je de Dikke Van Dale?
08 juni 2018
Advertentie
Probeer gratis Van Dale Online professioneel

Probeer nu direct en zonder verdere verplichtingen Van Dale Online professioneel voor een dag. U krijgt tijdelijk toegang tot onder andere: de Dikke Van Dale, Oxford Dictionary en de online woordenboeken Duits, Frans en Spaans. Klik hier om een proefabonnement Van Dale Online professioneel aan te vragen.

Woord van de Dag
boerburgerberaad

Vroeger zou je een drieledige samenstelling waarvan de eerste twee leden een partij noemen met een koppelteken spellen: werkgevers-werknemersoverleg, moeder-zoonrelatie, man-frouwfirma. Maar sinds de komst van de BoerBurgerBeweging, waarin tussen Boer en Burger geen koppelteken staat, lijken andere samenstellingen met …

Het bericht boerburgerberaad verscheen eerst op Taalbank.

Lees verder

Search form

Aanbevolen artikelen

  • De Woorden van de Week – week...
    - 18-03-2023
  • De Woorden van de Week – week...
    - 11-03-2023
  • De Woorden van de Week – week...
    - 06-03-2023
  • De Woorden van de Week – week...
    - 25-02-2023

 

Over Van Dale

Mensen begrijpen elkaar en de wereld beter als er geen taalbarrières zijn. Daarom biedt Van Dale je taaloplossingen op elk niveau. Van de bekende ‘Dikke’ of ‘Grote’ Van Dale en (online)woordenboeken in verschillende talen, tot taaltrainingen, databestanden en de handige Van Dale-app. Scholen maken dagelijks gebruik van onze complete schoolpakketten, bedrijven gebruiken onze online synoniemen-, verklarende en juridische woordenboeken. En met onze Van Dale Taaltrainingen maken we van iedereen een taalprofessional.



Van Dale App

 

Van Dale App - App StoreVan Dale App - Google Play Store

Servicepagina’s

  • Privacybeleid
  • Partners
  • Over Van Dale
  • Actuele storingen en onderhoud

Meer Van Dale

  • Probeer Van Dale Online
  • Van Dale Professioneel
  • Van Dale op school
  • Woord van het Jaar
  • Gratis rijmwoordenboek
  • Van Dale Lidwoorden
  • Van Dale Puzzelwoorden
  • Van Dale Synoniemen

Contact

  • Contact
  • Klantenservice
  • Routebeschrijving
  • Vacatures
  • Uw gegevens inzien, aanpassen of verwijderen

© Copyright 2023 Van Dale Uitgevers

  • Sitemap
  • Colofon
  • Voorwaarden
  • Twitter
  • Facebook
  • Linkedin