Skip to main content
Inloggen Van Dale Online

Van Dale

  • Inloggen Van Dale Online
  • Producten
  • Onderwijs
  • Zakelijk
  • Taaltrainingen
    • Werkwoordspelling
    • Correct Nederlands
    • Helder zakelijk schrijven
    • Zakelijke correspondentie
    • Masterclass Nederlands
    • Maatwerk / In-company
    • Testimonials
  • Gratis woordenboek
    • Gratis Rijmwoordenboek
  • Klantenservice

Hoe vernieuw je de Dikke Van Dale? | Deel XI: 'Te mijnen kantore' leidt tot vermelding van 'te zijnen nadele'

25-04-2019 26-04-2019 -
Leren - Weten - Werken - Ontspannen - Ton den Boon

De bewerking van de Dikke Van Dale gebeurt volgens een meerjarenplan dat gebaseerd is op onderzoek naar en aannames over wat (toekomstige) woordenboekgebruikers verwachten van een eentalig verklarend woordenboek. Daarnaast zijn ook persoonlijke ervaringen soms aanleiding voor het bewerken van bepaalde woordvormen in of voor het woordenboek.

Zo keek ik naar aanleiding van een standaardbriefje van een notaris met het verzoek om me 'te zijnen kantore' (de notaris schreef: 'te mijnen kantore') te vervoegen of te mijnen/zijnen kantore eigenlijk wel in de Dikke Van Dale te vinden was. Dat bleek niet het geval te zijn. Het woordenboek beschreef alleen 'ten kantore van ...'

Te mijnen/zijnen kantore is typisch zo'n combinatie met een oude naamvalsvorm waarvan het gebruik weliswaar archaïsch of formeel overkomt, maar die nog niet helemaal verdwenen is. Toen zulke naamvalsvormen nog courant waren, wisten taalgebruikers meestal feilloos hoe je ze moest schrijven en hoefden zulke combinaties niet per se in het woordenboek te staan. Juist omdat de kennis rond naamvalsuitgangen nu niet meer algemeen is, willen taalgebruikers die het woordenboek als schrijfhulp gebruiken, zulke oude collocaties met naamvalsvormen kunnen vinden in de Dikke Van Dale. Al was het maar om zeker te weten hoe je ze schrijft en om te achterhalen in welk stijlregister (bijvoorbeeld ambtelijk, formeel of archaïsch taalgebruik) je ze nog kunt aantreffen en gebruiken.

Het notarisbriefje was dan ook aanleiding om in de corpora (grote verzamelingen digitaal beschikbare teksten) van Van Dale een inventarisatie te maken van collocaties waarin een woord met een naamvalsuitgang voorkomt. Dat deed ik door zoekopdrachten te geven met naamvalsvormen als mijnen, mijns, ter en ten, maar ook bijvoeglijke en zelfstandige naamwoorden met een naamvalsbuiging, zoals groten, uitzonderlijken, huize, velde et cetera.

Die zoekopdracht in relatief jong taalmateriaal (vanaf 1990) leverde verbazingwekkend veel resultaten op. Nadere beschouwing leerde dat een deel van de collocaties met naamvallen soms nog zonder stijllabel al in de Dikke Van Dale staan. Een aantal van deze gevallen moet als archaïsch of formeel worden gemarkeerd.

Een ander deel van het materiaal bleek wel in omschrijvingen in de Dikke Van Dale voor te komen, maar wordt niet bij het trefwoord zelf beschreven. Een treffend voorbeeld daarvan is de collocatie te mijnen/zijnen nadele. Bij het grondwoord nadeel vind je wel de collocatie ten nadele van, maar niet te zijnen/mijnen/haren nadele. Dat is opvallend, want op drie plaatsen in de Dikke Van Dale wordt te zijnen nadele in een definitie gebruikt. Zo wordt de uitdrukking iets van iemand weten onder het trefwoord weten in de Dikke Van Dale omschreven als 'op de hoog­te zijn van iets over hem (m.n. te zij­nen na­de­le)'.

Met zo'n observatie kun je als woordenboekredacteur drie dingen doen: je kunt de collocatie met de naamvalsvorm opnemen en omschrijven, je kunt de omschrijving bij de uitdrukking moderniseren en je kunt zowel de omschrijving moderniseren als de collocatie in het woordenboek vermelden. Omdat de variant te zijnen nadele in ambtelijk en wat ouderwets geformuleerde teksten nog weleens wordt aangetroffen, is vermelding van deze collocatie met een naamval in de Dikke Van Dale gerechtvaardigd.

Met het oog op toekomstige gebruikers van het woordenboek is het tevens gerechtvaardigd de omschrijving van de uitdrukking iets van iemand weten te moderniseren. Zo leidt een bewerking tegelijkertijd zowel tot een uitbreiding van het trefwoord nadeel met een archaïsche collocatie als tot modernisering van een verklaring van een uitdrukking elders in het woordenboek.

Overigens leverde de zoekopdracht in het corpus uiteindelijk nog ruim honderd andere collocaties met een naamvalsvorm op, die in de loop van 2019 allemaal in de elektronische editie van de Dikke Van Dale te vinden zullen zijn.

Ton den Boon, hoofdredacteur van de Dikke Van Dale

Nederlands hoofdredacteur Ton den Boon en Vlaams hoofdredacteur Ruud Hendrickx vertellen maandelijks over het verrijken van de Dikke Van Dale. 

 

Vorig artikel
Volgend artikel

Gerelateerde artikelen

Blog image Blog image
Hoe vernieuw je de Dikke Van Dale? | Deel IX: Leuke dingen voor de mensen
21 februari 2019
Blog image Blog image
Prikjargon en vaccinatielingo
05 maart 2021
Blog image Blog image
Wat je van ver haalt...
18 mei 2021
Advertentie
Probeer gratis Van Dale Online professioneel

Probeer nu direct en zonder verdere verplichtingen Van Dale Online professioneel voor een dag. U krijgt tijdelijk toegang tot onder andere: de Dikke Van Dale, Oxford Dictionary en de online woordenboeken Duits, Frans en Spaans. Klik hier om een proefabonnement Van Dale Online professioneel aan te vragen.

Woord van de Dag
klok-en-klepelaar

De Telegraaf-column van Marcel Peereboom Voller gaat vandaag over complottheorieën. Probeer je complotgeruchten met feiten te weerleggen, dan loop je al snel het risico gezien te worden als een dienaar van het establishment: Natuurlijk zullen de klok- en klepelaars mij, …

Het bericht klok-en-klepelaar verscheen eerst op Taalbank.

Lees verder

Search form

Aanbevolen artikelen

  • Werkzaamheden Van Dale-...
    - 31-01-2023
  • De Woorden van de Week – week...
    - 28-01-2023
  • De Woorden van de Week – week...
    - 21-01-2023
  • De Woorden van de Week – week...
    - 13-01-2023

 

Over Van Dale

Mensen begrijpen elkaar en de wereld beter als er geen taalbarrières zijn. Daarom biedt Van Dale je taaloplossingen op elk niveau. Van de bekende ‘Dikke’ of ‘Grote’ Van Dale en (online)woordenboeken in verschillende talen, tot taaltrainingen, databestanden en de handige Van Dale-app. Scholen maken dagelijks gebruik van onze complete schoolpakketten, bedrijven gebruiken onze online synoniemen-, verklarende en juridische woordenboeken. En met onze Van Dale Taaltrainingen maken we van iedereen een taalprofessional.



Van Dale App

 

Van Dale App - App StoreVan Dale App - Google Play Store

Servicepagina’s

  • Privacybeleid
  • Partners
  • Over Van Dale
  • Actuele storingen en onderhoud

Meer Van Dale

  • Probeer Van Dale Online
  • Van Dale Professioneel
  • Van Dale op school
  • Woord van het Jaar
  • Gratis rijmwoordenboek
  • Van Dale Lidwoorden
  • Van Dale Puzzelwoorden
  • Van Dale Synoniemen

Contact

  • Contact
  • Klantenservice
  • Routebeschrijving
  • Vacatures
  • Uw gegevens inzien, aanpassen of verwijderen

© Copyright 2023 Van Dale Uitgevers

  • Sitemap
  • Colofon
  • Voorwaarden
  • Twitter
  • Facebook
  • Linkedin