Op de sociale media wordt grotjongen de laatste dagen geregeld voorgedragen als Woord van het Jaar 2018. Zeker nu enige Thaise grotjongens gered zijn uit hun benarde positie, gloort er hoop dat het ‘avontuur’ zal aflopen als een spannend jongensboek. Geen wonder dat de mondiale media de reddingsactie live verslaan. Dat laatste komt ook, schrijft Sheila Sitalsing vanochtend in De Volkskrant, doordat de gebeurtenissen zich ontwikkelen als in een verhaal met een kop en een staart:

Helder begin, gevaar, heldendom, verlossing, loutering en binnen afzienbare termijn klaar: alles zit erin. Buiten wachten ongeruste ouders, terwijl dappere bevrijders een spannende reddingsoperatie in gang zetten. De wrede natuur dreigt met nog meer regen. De verzwakte jongens moeten leren grotduiken, een levensgevaarlijke duikspecialisatie. Een moedige redder komt jammerlijk om.

Hoe het werkelijk afloopt, zullen we de komende dagen zien. Als de geschiedenis met de Thaise grotjongens tot een goed einde komt en er niet meer doden te betreuren zijn dan die ene onfortuinlijke reddingswerker, zal grotjongen in elk geval hoge ogen gooien bij de verkiezing van hét feelgoodwoord van 2018. Als de gebeurtenissen echter niet goed aflopen, zullen we het woord waarschijnlijk zo snel mogelijk willen vergeten.

De hamvraag is echter: is grotjongen een geschikte kandidaat voor de Woord van het Jaar-verkiezing? Helemaal nieuw is het woord weliswaar niet, maar tot twee weken geleden was het wel vrijwel onbekend. Grotjongen troffen we de afgelopen decennia slechts één keer aan in de krant. In 2005 schreef De Volkskrant in een artikel over het personage Cave Wimp (‘een sukkel uit de steentijd’) van striptekenaar Robert Crumb:

Hij is slungelig, wordt bijna doodgemept (…) atletisch gebouwde grotbewoners, tot ze ontdekken dat hij prachtige beeldjes kan maken van sexy meisjes. De sukkel maakt die beeldjes natuurlijk omdat hij geen echte meisjes kan krijgen. Maar als hij eenmaal – dankzij zijn talent – tot de groep is toegelaten, krijgen de echte meisjes ook belangstelling voor hem. Ze ontdekken dat hij onder zijn vijgenblad zwaarder is geschapen dan de gespierde grotjongens (‘Ooh lookie! Isn’t that cute?’) en laten zich naar hartelust door hem berijden. Als de jongens dat zien, besluiten ze de sukkel alsnog om te brengen.

In deze context wordt met grotjongen een ‘jeugdige grotbewoner’ (‘holenmens’) van het mannelijke geslacht aangeduid. Dat is iets anders dan ‘jongen die verdwaald is in een grot en daaruit gered moet worden’. Ook met de variant grottenjongen, die figureert in de titel van het verhaal ‘De grottenjongen’ uit de bundel Spanningsvelden (1973) van de in de jaren zeventig nog veelbelovende, maar nu volstrekt vergeten schrijver Johan Betzema (1923 – ?), werd destijds wat anders bedoeld.

Omdat we geen andere vindplaatsen hebben aangetroffen van grotjongen in de betekenis ‘jongen die in een grot is verdwaald en ingesloten is geraakt en daaruit gered moet worden’, lijkt grotjongen (in de genoemde betekenis) inderdaad een neologisme te zijn.

Grotjongen herinnert ook nog aan grotmeisje. In de zomer van 1965 berichtten de kranten over zeven grotmeisjes. Die zaten echter niet onvrijwillig in een grot, maar waren bij wijze van experiment in een Franse grot afgedaald, waar onder meer tijdsbeleving werd onderzocht. Nederlandse kranten volgden dit experiment met interesse, waardoor ook het woord grotmeisjes diverse weken in het nieuws was.

Kortom, de taalvorm grotjongen is weliswaar niet helemaal nieuw (evenmin als caveboy dat is in het Engels of Höhlenjunge dat is in het Duits), maar het gebruik van grotjongen in de betekenis waarin het woord dezer dagen in de media figureert, is dat wel. Daarom kan grotjongen in theorie in aanmerking komen voor een nominatie in de verkiezing van het Woord van het Jaar. Maar óf het genomineerd wordt, is nog maar de vraag. Het nieuws levert elk jaar honderden van dit soort vrij gewone woorden op, die vaak weer vergeten zijn zodra deze woorden uit de actualiteit zijn verdwenen.

Definitie

grotjongen

(m, -s) 1 jongen die in een grot of grottenstelsel verdwaald is of ingesloten is geraakt (en daaruit gered moet worden) 2 jeugdige mannelijke grotbewoner

Ton den Boon, hoofdredacteur Dikke Van Dale

Het Woord van de Dag (#WVDD) wordt mede mogelijk gemaakt door Taalbank.nl. Dit artikel is ook te vinden op de website van Taalbank.nl.