Column van Wim Daniëls: Kerstmis in en met Van Dale
Met de Dikke Van Dale Online die ik heb, is het altijd heerlijk zoeken met de zoekfunctie ‘Zoek binnen artikelen’. Dan tik ik bijvoorbeeld als zoekwoord ‘Kerstmis’ in en dan krijg ik direct alle plaatsen in de hele Dikke Van Dale waar ‘Kerstmis’ staat. Door zo te zoeken kom je altijd iets verrassends tegen. ‘Kerstmis’ blijkt bijvoorbeeld ook bij het trefwoord ruk te staan, in een voorbeeldzin: ‘Het is altijd een hele ruk van augustus tot Kerstmis.’ En dat is zeker zo, hoewel je bij het trefwoord tijd dan wel weer leest dat de tijd vliegt en dat is ook weer waar.
‘Kerstmis’ staat ook bij onroerend, niet bij ontroerend, met een t, maar bij onroerend, zonder t. Bij dat trefwoord is sprake van onroerende feestdagen, feestdagen die steeds op dezelfde datum vallen. En ‘Kerstmis’ wordt dan genoemd als zo’n onroerende feestdag, samen met Driekoningen.
‘Kerstmis’ staat ook bij kerstweer: ‘winterweer zoals doorgaans omstreeks Kerstmis’. Wat voor weer dat is, blijft in het midden. Elders in Van Dale komen we ‘Kerstmis’ tegen in de combinaties ‘Groene Kerstmis’ en ‘Witte Kerstmis’. Maar welke van deze twee nu doorgaans als kerstweer geldt, zou ik niet met zekerheid durven zeggen. De statistieken van de laatste jaren gaan evenwel in de richting van groen kerstweer, waarmee de definitie van kerstweer dan als volgt aangepast zou kunnen worden: ‘groen winterweer zoals doorgaan omstreeks Kerstmis’.
‘Kerstmis’ staat zo’n 70 keer in Van Dale. Daarnaast heb je dan nog ‘Kerst’, als verkorting van ‘Kerstmis’, dat veel minder vaak voorkomt maar wel de samenstelling kerstcadeau oplevert. Dat woord is bij het lemma cadeau ondergebracht, samen met een heleboel andere cadeaus: afscheidscadeau, huwelijkscadeau, jubileumcadeau, kraamcadeau, moederdagcadeau, nieuwjaarscadeau, sinterklaascadeau, vaderdagcadeau, valentijnscadeau, verjaardagscadeau en verlovingscadeau.
Bij cadeau staat ook de samenstelling cadeauboek. En dat is wat we eigenlijk willen: dat mensen met Kerstmis of met Kerst, dat dus een onroerende feestdag is, onafhankelijk van het kerstweer, het jubileumboek van Van Dale cadeau krijgen. Het is wel een hele ruk om het in één keer uit te lezen, maar dat hoeft ook niet, want je hebt eerste kerstdag, tweede kerstdag en voor sommigen bestaat zelfs nog derde kerstdag, zoals Van Dale ook bij het trefwoord zondag meldt: ‘Met Kerstmis kan men drie zondagen achter elkaar hebben.’ Dat is evenwel niet dit jaar het geval, maar volgend jaar.