FAQ - Redactie

Nee, Van Dale heeft een beschrijvende rol. De taal zelf wordt door niemand bepaald, die is van ons allemaal en is voortdurend in ontwikkeling. De Dikke Van Dale is voor veel mensen wel een belangrijk ijkpunt. Dit woordenboek bestaat al meer dan 150 jaar en wordt regelmatig geraadpleegd als mensen het niet eens zijn
over de betekenis van een woord, tot in de rechtszaal aan toe.

Toch bepaalt Van Dale niet in zijn eentje wat goed en fout is in de Nederlandse taal. Zo is de spelling vastgelegd in de Woordenlijst Nederlandse taal, oftewel het Groene Boekje, dat in opdracht van de Nederlandse Taalunie is samengesteld door de
Commissie Spelling in samenwerking met het Instituut voor de Nederlandse taal
(INT; voorheen het Instituut voor Nederlandse Lexicologie). Op het INT is ook het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) gemaakt, dat een beschrijving geeft van het Nederlands vanaf de middeleeuwen. Het is een van de grootste woordenboeken van de wereld.

Een andere belangrijke speler is het Genootschap Onze Taal, dat vooral bekend is vanwege
het tijdschrift Onze Taal en de
Taaladviesdienst.

De omgangsvormen in onze samenleving zijn losser, directer en informeler geworden,
mede onder invloed van de sociale media. Aanduidingen als ‘weledelgestrenge heer’ en ‘met de meeste hoogachting verblijf ik ...’ zul je niet meer aantreffen in brieven en e-mails. Bij Van Dale willen we graag direct en open communiceren met onze klanten. Daar horen de aanspreekvormen je en jij tegenwoordig ook bij. Hoe we je/u ook aanspreken, het is altijd met alle respect.

Momenteel vermeldt de Dikke Van Dale m/v/x bij persoonsnamen.

Het fonds van Van Dale bestaat uit een groot aantal titels, waaronder vertaalwoordenboeken Engels, Frans, Duits, Spaans, Italiaans, Portugees, Zweeds en Marokkaans. Daarnaast hebben we verklarende woordenboeken, beeldwoordenboeken, een rijmwoordenboek, synoniemen en nog veel meer. Bijna al onze woordenboeken zijn ook online beschikbaar. We hebben niet alleen woordenboeken, maar ook oefenboeken in bijvoorbeeld grammatica om vreemde talen te leren en te oefenen.

Voor taal- en communicatieprofessionals heeft Van Dale diverse verklarende woordenboeken Nederlands en vertaalwoordenboeken voor een groot aantal talen, zoals Engels, Frans, Duits, Spaans, Italiaans, Portugees en Zweeds. Daarover lees je hier meer.

Voor docenten en scholieren in het voorgezet onderwijs heeft van Dale zowel woordenboeken en grammatica’s als onlinetools. Daarover lees je hier meer.

Voor docenten en scholieren in het basisonderwijs heeft Van Dale zowel jeugdwoordenboeken als onlinetools. Daarover lees je hier meer. 

Voor NT2-docenten en taalleerders die het Nederlands niet als moedertaal hebben, heeft Van Dale (online)woordenboeken en studieboeken, inclusief oefenmateriaal. Daarover lees je hier meer.

Jazeker. Van Dale heeft een breed scala aan tweetalige woordenboeken. In deze reeksen hebben we de volgende talen:

Miniwoordenboeken: Arabisch, Chinees, Deens, Duits, Engels, Frans, Grieks, Indonesisch, Italiaans, Kroatisch, Pools, Portugees, Sloveens, Spaans,
Tsjechisch, Turks, Zweeds.

Pocketwoordenboeken: Engels, Frans, Duits, Spaans, Italiaans, Marokkaans.

Middelgrote woordenboeken: Spaans, Italiaans, Zweeds.

Grote woordenboeken voor school: Engels, Frans, Duits.

Beeldwoordenboeken: Engels, Frans, Duits, Spaans, Italiaans,
Portugees, Pools, Oekraïens, Turks, Arabisch, Perzisch, Tigrinya, Chinees.

Online professioneel: Engels, Frans, Duits, Spaans, Italiaans, Portugees, Zweeds.

Online op School: Engels, Frans, Duits, Spaans.

Een nieuw woord komt in de Dikke Van Dale als de redactie dat woord gedurende langere tijd regelmatig aantreft in kranten, tijdschriften, boeken en op internet (inclusief blogs en sociale media). Het woord moet algemeen bekend en ingeburgerd zijn. Verder moet het woord in veel verschillende soorten teksten voorkomen. Woorden die uitsluitend gangbaar zijn in een bepaald vakgebied, in bepaalde kringen of in een bepaalde regio, nemen we niet op in de Dikke Van Dale. Daar zijn weer andere (gespecialiseerde) woordenboeken voor. Een nieuw woord wordt het eerst zichtbaar in de Dikke Van Dale Online, want die editie werken we constant bij. Als er een nieuwe editie van de Dikke Van Dale in boekvorm verschijnt, staat het nieuwe woord ook daarin.

Tip de redactie!
Heb je de indruk dat een bepaald woord ten onrechte ontbreekt? Laat het ons weten. Suggesties voor nieuwe woorden zijn altijd welkom via ons reactieformulier. De redactie bekijkt alle bijdragen. De hoofdredactie bepaalt of een woord daadwerkelijk in het woordenboek komt. We kunnen inzenders helaas niet op de hoogte houden van de voortgang en de uitslag.

Onlinewoordenboeken hebben het voordeel dat we ze veel gemakkelijker kunnen aanvullen en herzien. De informatie hoeft immers niet op papier gedrukt te worden, wat een tijdrovend en kostbaar proces is. We vullen de onlinewoordenboeken zeer regelmatig aan. Als je een abonnement hebt, krijg je die aanvullingen er direct gratis bij. Zo beschik je dus altijd over de nieuwste informatie. In een papieren woordenboek komen de nieuwe woorden als er een nieuwe editie verschijnt.

Engelse leenwoorden stuiten bij sommige taalgebruikers op weerstand: zij zien die woorden als een vorm van taalverloedering. Veel andere taalgebruikers hebben er minder problemen mee. In de dagelijkse taalpraktijk kom je daarom veel Engelse leenwoorden tegen. ‘Mooi’ en ‘lelijk’ zijn geen criteria die de redactie hanteert bij het selecteren van nieuwe trefwoorden. Gelukkig ook maar, want wat mooi en lelijk is, is zeer subjectief. De redactie voegt een woord aan het woordenboek toe als het gangbaar Nederlands is geworden. Als het dus regelmatig voorkomt in boeken, kranten, tijdschriften en op internet.

Het woordenboek beschrijft het werkelijke taalgebruik, met alle mooie en minder mooie woorden die daarbij horen. Als we alle woorden weglaten waartegen mensen bezwaren kunnen hebben, is het woordenboek niet compleet (en zou je ook niet meer kunnen opzoeken of een bepaald woord een vloekwoord is of niet, of wat het betekent).
Vloekwoorden staan niet in de Dikke Van Dale om het gebruik ervan aan te moedigen, maar simpelweg omdat ze bestáán. Ze komen met zekere regelmaat voor in teksten uit de afgelopen 100-150 jaar. Opname van dergelijke woorden in het woordenboek is dus geen pleidooi om ze te gebruiken. Uiteindelijk is iedereen zelf verantwoordelijk voor de woorden die hij of zij in de mond neemt.

Het woord ontbreekt doelbewust. Kleinere woordenboeken bevatten minder woorden dan grote, zoals de Dikke Van Dale (met meer dan een kwart miljoen trefwoorden). Het kan dus zijn dat de redactie het woord heeft weggelaten, omdat het niet past in het betreffende woordenboek.

Het woord ontbreekt omdat het te nieuw is. De redactie neemt niet alle nieuwe woorden meteen op in het woordenboek. Het risico is dat het woordenboek dan vervuild raakt met allerlei eendagsvliegen. De redactie kijkt dus enige tijd of een woord zich echt nestelt in de Nederlandse taal. Dat betekent dat het woordenboek altijd iets achterloopt op de ontwikkeling.

Het woord is een doorzichtige samenstelling. In het Nederlands kun je heel gemakkelijk nieuwe woorden maken door twee bestaande aan elkaar te plakken: hond + oor = hondenoor. Er zijn heel veel dieren met oren. Het is ook niet nodig dat al die boeken in het woordenboek staan, want beide grondwoorden staan er wél in. Natuurlijk is ezelsoor wél opgenomen, want dat woord heeft ook een figuurlijke betekenis ‘vouw in een boek’.

Het woord ontbreekt ten onrechte. Hoe scherp onze redacteuren er ook op letten, het kan natuurlijk voorkomen dat ze een woord over het hoofd hebben gezien. Denk je dat dat het geval is? Meld dit dan bij de redactie via ons reactieformulier. De redactie kijkt naar alle serieuze bijdragen. Alvast bedankt voor je voorstel!

Het woord staat niet in het Gratis woordenboek. Het Van Dale Gratis woordenboek is populair: veel mensen gebruiken het om snel een betekenis of vertaling op te zoeken. Houd er rekening mee dat dit woordenboek een beperkt aantal trefwoorden bevat, namelijk alleen de gebruikelijkste, die veel worden opgezocht.

Rechts bovenaan het scherm in Van Dale Online vind je een knop met een vraagteken. Klik daarop om de handleiding van Van Dale Online te raadplegen. Daarin leggen we uit hoe je het woordenboek gebruikt.

Het Gratis woordenboek bevat een beperkt aantal woorden met een korte behandeling. Het is vooral bedoeld om snel de betekenis van een woord op te zoeken.
Wil je meer informatie, bijvoorbeeld meer woorden, voorbeeldzinnen en uitgebreide informatie over die woorden? Dan kun je gebruikmaken van onze betaalde onlinewoordenboeken, zoals de Dikke Van Dale Online, met meer dan een kwart miljoen trefwoorden. De Grote vertaalwoordenboeken Engels, Frans en Duits in Van Dale Online bevatten gemiddeld ongeveer 100.000 trefwoorden. We werken de woordenboeken in Van Dale Online constant bij, zodat je altijd beschikt over de laatste stand van zaken en de nieuwste woorden.

Ja, Van Dale Online heeft een speciaal tabblad Synoniemen met 80.000 trefwoorden en meer dan 300.000 betekenisverwante woorden. Heb je een abonnement op de Dikke Van Dale Online? Dan krijg je dit tabblad er gratis bij. Je kunt niet los een abonnement nemen op Van Dale Synoniemen Online.

Woordenboeken maken en onderhouden is arbeidsintensief en kostbaar. Van Dale werkt onafhankelijk en zonder subsidies. Zonder onderhoud zouden de woordenboeken snel verouderen, want talen veranderen voortdurend. Het is daarom nodig om een bijdrage van de gebruikers te vragen.

Ja, dat is mogelijk. Klik hier om gratis toegang te krijgen tot Van Dale Online professioneel, Van Dale Online op School en Van Dale Online NT2.

We willen graag dat iedereen een woordenboek kan raadplegen, maar woordenboeken maken en onderhouden is tijdrovend en kostbaar. De opbrengsten uit de advertenties helpen ons om het Gratis woordenboek ook gratis te houden.

Het leuke van taal is dat iedereen nieuwe woorden kan bedenken. Een dergelijke vondst komt niet meteen in het woordenboek, want eerst moet het woord gangbaar Nederlands worden. Dat betekent dat je het veel tegenkomt in boeken, kranten, tijdschriften en op internet. Het is niet eenvoudig om dat gedaan te krijgen. Het is in ieder geval nodig dat het woord iets zó aantrekkelijks heeft, dat veel mensen het overnemen. Soms gebeurt dat. De redactie van Van Dale houdt de media goed in de gaten om dergelijke populair geworden nieuwe vondsten eruit te vissen.

Nee, dit is niet mogelijk. Personen kunnen de eigendomsrechten op een woord niet claimen. Dat zou ook eigenlijk een beetje vreemd zijn, want taal is nu eenmaal het gereedschap van iedereen. Los daarvan is het in veel gevallen niet goed mogelijk om te traceren hoe een woord is ontstaan. Het komt geregeld voor dat verschillende mensen tegelijk op hetzelfde idee zijn gekomen.
Een uitzondering wordt gevormd door productnamen die een gedeponeerde handelsnaam zijn. Lees daar alles over op onze pagina over merknamen.

We waarderen het bijzonder als gebruikers aan ons doorgeven dat er volgens hen iets niet klopt in het woordenboek. Meld dit via ons reactieformulier en de redactie zal ernaar kijken. Bij voorbaat onze hartelijke dank voor de moeite!

Aandachtspunten bij het melden van fouten
- Let op! Van Dale kan alleen veranderingen aanbrengen in de huidige edities, niet in oudere edities.
- Geef aan bij welk trefwoord je de fout hebt gevonden.
- Leg uit waarom het volgens jou fout is.
- Vermeld altijd om welk woordenboek het gaat. Noteer ook het ISBN als het om een papieren woordenboek gaat.

Nee, wij kunnen een woord niet schrappen uit het woordenboek zolang het nog regelmatig gebruikt wordt. Ons belangrijkste uitgangspunt is dat wij niet voorschrijven welke woorden mensen wel of niet mogen gebruiken. Wij richten ons puur op het beschrijven van de woorden die je in de taal van alledag tegenkomt. Zolang mensen een woord in een bepaalde betekenis gebruiken, zullen andere mensen die betekenis willen opzoeken. Daarom zal een serieuze woordenboekmaker die betekenis vermelden, hoe aanstootgevend die ook is.
Dat betekent overigens niet dat de vermelding in het woordenboek een vrijbrief is om beledigende en krenkende woorden te gebruiken. Bij scheldwoorden, vloeken, schuttingtaal en dergelijke plaatsen we een label (vulgair, beledigend, informeel enzovoort), zodat gebruikers van het woordenboek kunnen zien dat het geen neutraal woord is. Uiteindelijk bepalen mensen zelf of ze zo’n woord wel of niet willen gebruiken.

In het najaar van kun je op deze websites stemmen op de door Van Dale genomineerde woorden. Je kunt straks dus laten weten welk nieuw woord volgens jou hét Woord van het Jaar zou moeten zijn.

Jazeker. De bekende Pocketwoordenboeken van Van Dale zijn ook beschikbaar via Van Dale Online op School. Je kunt de woordenboeken dan raadplegen op je laptop, je tablet of je mobiele telefoon. Lees er hier meer over of neem hier een gratis proefabonnement van 30 dagen.

Van Dale heeft twee reeksen voor op school:
Van Dale Pocketwoordenboeken Nederlands, Engels, Frans en Duits
Van Dale Grote woordenboeken voor school Nederlands, Engels, Frans en Duits

Beide reeksen bieden goede woordenboeken. De Pocketwoordenboeken zijn goedkoper en zeer geschikt voor de onderbouw. De Grote woordenboeken zijn uitgebreider: ze hebben tweemaal zoveel trefwoorden en meer informatie bij elk trefwoord. Deze woordenboeken zijn daarom bij uitstek geschikt voor de bovenbouw en voor gebruik bij het eindexamen en zelfs bij vervolgopleidingen. Lees er hier meer over.

Johan Hendrik van Dale (1828-1872) is de naamgever van het woordenboek dat we nu kennen onder de naam Dikke Van Dale. Hij was schoolmeester in Sluis (Zeeuws-Vlaanderen) en kreeg in 1867 de opdracht om het Nieuw Woordenboek der Nederlandsche Taal van Calisch en Calisch te herzien. Dat deed hij zo grondig, dat alleen zijn naam op de titelpagina van de nieuwe uitgave werd vermeld. Het woordenboek was meteen een groot succes en heeft daarna veel nieuwe edities gekregen. Zo werd de naam Van Dale een begrip. Johan Hendrik heeft de publicatie van zijn woordenboek zelf niet meegemaakt. Hij overleed op 15 mei 1872. Zijn woordenboek kwam uit in 1874. Lees hier het artikel dat Ton den Boon, de huidige hoofdredacteur van de Dikke Van Dale, heeft geschreven over Johan Hendrik van Dale.

De eerste editie van het woordenboek dat we nu kennen onder de naam Dikke Van Dale verscheen in 1864. Het heette toen Nieuw Woordenboek der Nederlandsche taal. Het was geschreven door I.M. Calisch en A.N. Calisch. Dit woordenboek was geen succes, in tegenstelling tot de tweede editie uit 1874, die was samengesteld door Johan Hendrik van Dale, een onderwijzer uit Sluis. Het boek is daarna onder zijn naam bekend geworden. Lees hier meer over de eerste ‘Van Dale’.

De officiële naam van het woordenboek is Groot woordenboek van de Nederlandse taal. Maar iedereen kent het onder de naam Dikke Van Dale. De eerste edities (verschenen vanaf 1864) waren nog helemaal niet zo dik (hooguit 6 centimeter), maar de vierde editie uit 1898 was zo dik, dat een recensent het toen al had over ‘de dikke Van Dale’ – en een concurrent werd ‘de tengere Koenen’ genoemd. De omvang van het boek groeide daarna snel en de naam Dikke Van Dale werd steeds bekender en gebruikelijker.
In 1970 (de negende editie) besloot de uitgever er twee delen van te maken en in 1984 (de elfde editie) werd het boek driedelig. Dat is sindsdien zo gebleven, al is het aantal pagina’s binnen die drie delen verder gestegen – tot 5256 in de zestiende editie van 2022.
In de onlineversie van tegenwoordig zie je daar natuurlijk helemaal niets van, maar je merkt in het gebruik wel dat de Dikke Van Dale heel veel woorden bevat (meer dan een kwart miljoen) en uitgebreide informatie geeft over die woorden. We blijven daarom spreken van de Dikke Van Dale.

Veel mensen denken dat het bedrijf Van Dale uit de negentiende eeuw stamt. Dat is niet het geval! Het woordenboek dat wij nu kennen onder de naam Dikke Van Dale is wél zo oud: de eerste editie verscheen in 1864. Maar tot 1970 kwam het boek uit bij (onder andere) Martinus Nijhoff.
In 1975 werd besloten om een aparte uitgeverij te beginnen onder de naam Van Dale. De ambitie was om niet alleen de Dikke Van Dale te maken, maar ook andere verklarende woordenboeken en vertaalwoordenboeken. Het directe resultaat daarvan waren de Grote woordenboeken hedendaags Nederlands, Engels, Frans en Duits die in de jaren tachtig verschenen. Die woordenboeken waren veel omvangrijker dan wat tot dan toe gebruikelijk was en werden al snel omhelsd door vertalers en andere professionals. Daarna is het fonds alleen maar verder uitgebreid.