Wat is juist: te alle tijde, te allen tijde of ten allen tijde?

Vraag:

Wat is juist: te alle tijde, te allen tijde of ten allen tijde?

Antwoord:

Juist is: te allen tijde. 

Uitleg:

Wie Duits of Latijn heeft gehad op school, weet dat die talen naamvallen kennen. Een naamval is een vorm die een woord aanneemt op grond van zijn grammaticale functie in een zin. In het Duits bijvoorbeeld heeft een mannelijk woord het lidwoord der als het onderwerp is, maar den als het lijdend voorwerp is.

Het moderne Nederlands kent nauwelijks naamvallen meer en dat zal weinig mensen spijten. Maar vroeger had onze taal wel degelijk een naamvallensysteem en daarvan zien we nog sporen terug in vaste uitdrukkingen die toen zijn ontstaan en die sindsdien niet veranderd zijn. Een paar voorbeelden zijn: van harte, ten huize van, eigener beweging, ten enenmale. En dus ook te allen tijde uit de vraag hierboven.

Hoe zit dat dan in elkaar? Om te beginnen dat te. Daar staat geen ten, want dat is een combinatie van het voorzetsel te en het lidwoord den. Maar een lidwoord past hier helemaal niet. Het bijvoeglijk naamwoord alle krijgt een n omdat het hier een derde of vierde naamval bij een mannelijk woord (tijd) betreft. En dat zelfstandig naamwoord wordt op zijn beurt verlengd met een e, die we ook zien bij andere mannelijke en bij onzijdige woorden in dergelijke constructies (te berge rijzen, in koelen bloede).