Wat is juist: frikadel of frikandel?

De frikandel is een klassieke snack. Wat maakt de frikandel speciaal? Dat is de n midden in het woord, die door veel schoolmeesters (en anderen) met de rode pen werd en soms nog wordt doorgestreept. Hoe komt dat?

Vrijwel iedereen zégt frikandel, maar die n in het midden verdwijnt vaak op wonderlijke wijze als het woord in teksten wordt gebruikt. Dan schrijven veel mensen ineens frikadel. 

Dat komt door een klein gebrek in het Groene Boekje: daarin stond in 1954 alleen frikadel. De frikandel was toen amper uitgevonden.

Wat zeggen experts?
Frikandel is een goed Nederlands woord, zeggen alle autoriteiten op taalgebied tegenwoordig. Het misverstand over de n in frikandel is eigenlijk ten onrechte ontstaan.

Hoe zit het precies?
De frikadel is het oudst. Het is een Frans woord (fricadelle) dat ongeveer letterlijk ‘gehakt’ betekent. Vier eeuwen geleden smulden mensen al van “een moye frickedel”, een soort gehaktbal. Frikadel staat daarom ook al heel lang in woordenboeken. In België zijn frikadellen nog steeds gehaktballetjes; op internet vind je bijvoorbeeld recepten voor ‘frikadellen met krieken’.

In de jaren vijftig bedacht snackfabrikant Gerrit de Vries uit Dordrecht de naam frikandel. Hij maakte eerst een soort gehaktballen, maar daar zat zoveel meel in dat het wettelijk geen gehakt mocht heten. Toen heeft hij er een worstvormige snack van gemaakt, die hij frikandel noemde. Dat bestond al wel als spreektalige variant van frikadel; ook Duitsers noemden hun Frikadelle weleens een Frikandelle (dat kwam waarschijnlijk door de vleeswaar fricandeau). De gladde frikandel die we nu kennen, is ontwikkeld door een andere snackfabrikant, Beckers. In delen van België noemen mensen de frikandel curryworst. 

In het Groene Boekje was decennialang alleen de frikadel te vinden. Daardoor namen veel mensen aan dat frikandel spreektaal was en dat die n er dus niet in thuishoorde. Zo hebben miljoenen mensen ingepeperd gekregen dat je ook de ‘moderne’ snack zonder n moest schrijven, ook al sprak bijna iedereen die n wel uit. 

Het probleem is pas in 2005 opgelost. Sinds dat jaar staat behalve frikadel ook frikandel in het Groene Boekje.

Dit moet je onthouden
De frikandel, vooral bekend in Nederland, is een concurrent van de kroket. De frikadel, vooral bekend in België, is een gehaktballetje.

Dit is een artikel uit het boek Maar zo heb ik het geleerd! van Wouter van Wingerden.