Taaltip: werk ze, werkze of werkse?

Vraag: 

Wat is juist: werk ze, werkze of werkse? 

Antwoord: 

Juist is: werk ze! 

Uitleg: 

Een merkwaardige manier van uitdrukken eigenlijk: werk ze. Wat is dat ‘ze’ eigenlijk? De Dikke Van Dale noemt het een ‘loos lijdend voorwerp’. Het betekent dus eigenlijk niets.

Je gebruikt deze uitdrukking als een wens of om iemand aan te moedigen. ‘Werk ze’ betekent dan zoiets als: ik hoop dat je een goede werkdag hebt.

Andere voorbeelden:

• slaap ze! (slaap lekker, welterusten)
• eet ze! (eet smakelijk)
• zwem ze!

Het werkt vooral bij korte, concrete, alledaagse werkwoorden. ‘Confereer ze’ klinkt erg moeizaam, hoewel het niet helemaal ondenkbaar is dat je het een keer voor de grap zegt.

Het woordenboek Hedendaags Nederlands schrijft dat het gaat om een manier van uitdrukken die voornamelijk in Nederland voorkomt. In België zegt men kennelijk iets anders.

Dat merkwaardige loze lijdend voorwerp komt overigens in meer uitdrukkingen voor, bijvoorbeeld in: ze achter de ellebogen hebben. Wat zich daar achter de ellebogen bevindt, blijft geheel onduidelijk.

Hans de Groot, redacteur bij Van Dale Uitgevers