Het zout of de zout?

Vraag:

Wat is juist: Wil je mij het zout aangeven? of Wil je mij de zout aangeven? 

Antwoord:

Beide zijn juist. 

Uitleg:

Het woord zout is gewoonlijk een het-woord, oftewel een onzijdig woord. We hebben het dan over de stofnaam-betekenis. Een stofnaam is een zelfstandig naamwoord waarmee een onbepaalde hoeveelheid van een stof wordt aangeduid. Voorbeeld van zo'n stofnaam-betekenis is: 'Het zout is weer duurder geworden'.

Maar soms betekent een woord als zout net even iets anders. Het gaat dan niet om een onbepaalde massa, maar juist om een bepaalde hoeveelheid. Bijvoorbeeld het zout dat in een zoutvaatje op de ontbijttafel staat. In zo'n geval verwijst zout juist naar iets behoorlijk concreets, en dan kun je eventueel ook het lidwoord de gebruiken: 'Wil je mij de zout even aangeven?'

Dit is een eigenschap die geldt voor alle het-woorden die een stof aanduiden. Vergelijk bijvoorbeeld 'het sinaasappelsap wordt machinaal geperst' (stofnaam) en 'de sinaasappelsap is op' (het pak in onze koelkast). Of stel je een medewerker van een hoogovenbedrijf voor, die kribbig vaststelt: 'Nu is de ijzererts alweer op!'.

Juist omdat deze lidwoordvariatie geldt voor een hele klasse van woorden, is die lastig in een woordenboekartikel te vangen. Eigenlijk zou bij elke onzijdige stofnaam een opmerking moeten staan als 'in concrete betekenis ook de'.