Uitspraak

Informatie over de uitspraakweergave in de woordenboeken Engels-Nederlands, Frans-Nederlands en Duits-Nederlands is te vinden in de Extra. U kunt de Extra vanuit het programma oproepen door te klikken op onderstaand icoontje.

In de Dikke van Dale en het Van Dale Groot woordenboek hedendaags Nederlands is bij uitheemse trefwoorden uitspraakinformatie gegeven. Bij woorden waarvan de schrijfwijze niet overeenstemt met de uitspraak volgens de Nederlandse uitspraakregels, staat direct achter het trefwoord tussen schuine strepen uitspraakinformatie in fonetisch schrift. Voorbeelden: engagement, fellowtraveller en oedeem. Voor deze uitspraaknotatie is gebruikgemaakt van het internationaal fonetisch alfabet (IPA). De gegeven uitspraakinformatie is een uitspraak die algemeen aanvaard is, en laat ruimte voor individuele variatie.

Soms worden twee uitspraakvarianten vermeld; die zijn dan allebei aanvaardbaar in verzorgd taalgebruik. Wanneer bij uitheemse woorden meer dan een uitspraakmogelijkheid gegeven wordt, verschillen de varianten vaak doordat ze meer, of juist minder, aansluiten bij de uitspraak in de oorspronkelijke taal. Niet alle uitspraakvarianten die in verzorgd taalgebruik aanvaardbaar zijn, zijn in dit woordenboek opgenomen. Zo is in de meeste gevallen volstaan met de uitspraak en beklemtoning die in Nederland gangbaar is, terwijl daarnaast een in België algemeen aanvaarde uitspraakvariant kan voorkomen. Voorbeelden zijn platform (naast platform) en douanier (/duwanje/ naast /duwanir/). Het ontbreken van zulke varianten houdt niet in dat dit type variatie wordt verworpen.

Tip

In de nieuwste versies van de Dikke Van Dale (vanaf 15.0) kunt u de uitspraak van duizenden uitheemse trefwoorden ook horen!

De tekens van de gebruikte notatie zijn:

Een tilde op een klinker geeft aan dat deze ‘door de neus’ moet worden uitgesproken, zoals de klinkers in het Franse chanson. Een dubbelepunt achter een klinker geeft aan dat deze iets langer moet worden aangehouden, zoals de klinkers in beachparty. De klemtoon wordt, net als in het trefwoord, door onderstreping aangegeven.

Variatie in beklemtoning in de Dikke Van Dale

Bij meerledige bijvoeglijke naamwoorden (bijvoorbeeld Engelstalig, gaafrandig, zwartgevlekt) kan er een verschil in klemtoon zijn tussen het woord in predicatief gebruik (‘zij is Engelstalig’) en hetzelfde woord in attributief gebruik (‘een Engelstalige vrouw’), wat in principe ook het contrastief gebruik is (‘zij is niet Duitstalig, maar Engelstalig’). In de Dikke Van Dale Online wordt bij dit soort bijvoeglijke naamwoorden door middel van onderstreping de hoofdklemtoon in predicatief gebruik aangegeven (Engelstalig, gaafrandig, zwartgevlekt). Als nadere uitspraakinformatie wordt vermeld op welk woorddeel de klemtoon ligt in attributief gebruik. Bijvoorbeeld: ‘Engelstalig bij attributief gebruik is Engels beklemtoond’.

Als de hoofdklemtoon – ongeacht het gebruik van een woord – op twee verschillende lettergrepen kan liggen, is in het trefwoord geen beklemtoning aangegeven. In plaats daarvan is de tekst ‘de klemtoon wisselt’ vermeld.